کتاب ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای افراد دارای معلولیت

کتاب ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای افراد دارای معلولیت

مجموعه ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری مصوبه مورخ ۱۳۹۸/۰۸/۲۰ شورای عالی شهرسازی و معماری ایران

مقدمه:

مشکلات موجود در طراحی شهری و معماری، یکی از بزرگ‌ترین موانع حضور افراد دارای معلولیت در فعالیت‌های اجتماعی است. افراد دارای معلولیت علی‌رغم برخورداری از قابلیت‌ها و توانایی‌های بسیار، به دلیل همین موانع با عدم دسترسی به تسهیلات محیط شهری روبرو هستند و جامعه نیز بی‌بهره از نیروهای بالقوه آنان است. سازگار ساختن محیط شهر با نیازهای افراد دارای معلولیت جسمی و حرکتی در واقع بازگردانیدن این افراد به اجتماع، زندگی و فعالیت است.

به دنبال مطالعاتی که در زمینه طراحی فضاهای مناسب و قابل دسترسی برای افراد دارای معلولیت در مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن انجام گردید، مجموعه ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای افراد معلول جسمی – حرکتی در سال ۱۳۶۸ به تصویب شورایعالی شهرسازی و معماری رسید.

متن تکمیلی بازنگری نخست ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای افراد دارای معلولیت جسمی و حرکتی پس از انجام مراحل ویرایش ادبی و نظرخواهی از صاحب‌نظران فنی در تاریخ ۲۱/۹/۷۸ به تصویب شورایعالی شهرسازی و معماری ایران رسید و از تاریخ فوق مصوبه و پیوست آن جایگزین مصوبه قبلی و رعایت مفاد آن لازم‌الاجرا گردید.

براساس بند ۶ مصوبه فوق وزارت مسکن و شهرسازی موظف گردید هر پنج سال یک بار، ضوابط و مقررات موضوع این مصوبه را مطابق با شرایط و امکانات جدید مورد بازنگری قرار دهد و برای تصویب به شورایعالی شهرسازی و معماری پیشنهاد نماید. در این راستا طرح پژوهشی «ویرایش سوم ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای افراد دارای معلولیت» در مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی و با همکاری کمیته تخصصی بازنگری ضوابط متشکل از نمایندگان سازمان‌ها و نهادها از جمله وزارت کشور، وزارت راه و شهرسازی، سازمان بهزیستی کشور، سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور، دبیرخانه شورایعالی شهرسازی و معماری، دبیرخانه ستاد هماهنگی و پیگیری مناسب‌سازی کشور، بنیاد شهید و امور ایثارگران، شهرداری تهران، تشکل‌های غیر دولتی و سازمان‌های مردم‌نهاد، صاحب نظران، اساتید و اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها و مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی به اجرا درآمد.

پیش‌نویس ویرایش سوم ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای افراد دارای معلولیت در کمیته‌های تخصصی بازنگری در مرکز تحقیقات، کمیته فنی و تحقیقاتی ستاد مناسب‌سازی در وزارت کشور، کمیته تخصصی معماری، طراحی شهری و بافت‌های واجد ارزش و کمیته تخصصی مقررات، لوایح و سیاستگذاری شورایعالی شهرسازی و معماری ایران مطرح و مورد بررسی قرار گرفت. پس از اعلام نظرات تکمیلی، متن نهایی تدوین شد و در تاریخ ۲۰/۰۸/۱۳۹۸ به تصویب شورایعالی شهرسازی و معماری ایران رسید.

اهداف پروژه:

هدف اصلی پروژه تحقیقاتی «ویرایش سوم ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای افراد دارای معلولیت»، تأمین فضای قابل‌دسترس و فرصت‌های مساوی برای همه اقشار جامعه در جهت تسهیل حرکت و جابجایی مستقل در سطح شهر و دسترسی عادلانه و محترمانه به ساختمان‌ها و تجهیزات شهری است.

بدین ترتیب بناها و فضاهای شهری باید به گونه‌ای طراحی یا مناسب‌سازی شوند که گروه‌های خاصی از مردم به دلیل محدودیت‌های موجود از استفاده از آن‌ها محروم نشوند و تردد، رسیدن، دستیابی و استفاده مستقل تمامی افراد از آن فضا و تجهیزات معماری درون آن امکان‌پذیر باشد و به جز ممانعت‌های ایمنی، امنیتی یا مالکیتی، هیچ‌گونه مانع حرکتی برای دسترسی افراد به آن فضا و حرکت و فعالیت در درون آن وجود نداشته باشد.

به منظور ارتقاء سطح علمی ضوابط و به هنگام نمودن آن بر اساس اطلاعات علمی و دانش روز و تحقیقات انجام‌شده، و با توجه به شرایط کشور و تجربیات سایر کشورها و ارائه معیارهای صحیح فنی و الزامات قانونی در جهت تأمین دسترسی‌ها و رفع مشکلات اجرایی در وضعیت موجود و در توسعه‌های آتی، ویرایش دوم «ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای افراد معلول جسمی-حرکتی» مورد بازنگری قرار گرفت.

رویکرد اصلی در بازنگری، پرهیز از ایجاد تغییرات اساسی در ساختار ضوابط، رفع ابهامات و انجام نکات اصلاحی و تکمیلی مورد لزوم به منظور کاربرد مطلوب و بهینه ضوابط است. بهره‌گیری از رویکرد طراحی همه‌شمول، بازنگری تصاویر و تبیین و تدقیق ضوابط با ارائه جزییات لازم، توجه و لحاظ ویژگی‌ها و شرایط افراد با محدودیت‌های بینایی و شنوایی در طراحی و مناسب‌سازی محیط، پرهیز از راه‌حل‌های اختصاصی و تأمین دسترسی مجزا برای افراد دارای معلولیت از دیگر مواردی است که در ویرایش سوم مورد تأکید قرار گرفته است.

فهرست کتاب ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای افراد دارای معلولیت :

پیشگفتار

الف- مقدمه
ب- اهداف پروژه
ج- تعاریف
د- دلیل انتخاب صندلی چرخدار

فصل اول: ضوابط شهرسازی برای افراد دارای معلولیت

۱- ضوابط طراحی و مناسب‌سازی فضای شهری
۱-۱- پیاده‌رو
۱-۱-۱- عرض پیاده‌رو
۱-۱-۲- کفسازی پیاده‌رو
۱-۱-۳- شیب پیاده‌رو
۱-۱-۴- موانع در پیاده‌رو
۱-۱-۵- حدفاصل پیاده‌رو و دگیر مسیرهای عبوری
۱-۱-۶- رمپ جدول
۱-۲- اختلاف ارتفاع در فضای شهری
۱-۲-۱- پله
۱-۲-۲- سطح شیب‌دار (رمپ)
۱-۳- پل‌های ارتباطی بین پیاده‌رو و سواره‌رو
۱-۴- محل عبور عابر پیاده در سواره‌رو
۱-۴-۱- گذرگاه هم‌سطح / خط‌کشی عابر پیاده
۱-۴-۲- چراغ راهنمایی
۱-۴-۳- گذرگاه غیر هم‌سطح
۱-۵- توقفگاه خودرو
۱-۵-۱- پارکینگ حاشیه‌ای
۱-۵-۲- پارکینگ‌های عمومی
۱-۶- ایستگاه‌های حمل و نقل عمومی
۱-۶-۱- اتوبوس
۱-۶-۲- بی‌آر‌تی
۱-۶-۳- مترو
۱-۶-۴- تاکسی
۱-۷- تجهیزات و مبلمان شهری
۱-۷-۱- علائم
۱-۷-۲- نورپردازی و روشنایی
۱-۷-۳- مبلمان شهری
۱-۷-۴- سرویس بهداشتی عمومی

فصل دوم: ضوابط طراحی معماری برای افراد دارای معلولیت

۲- ضوابط طراحی و مناسب‌سازی ساختمان‌های عمومی
۲-۱- عناصر مشترک در تمامی ساختمان‌های عمومی
۲-۱-۱- ورودی‌ها
۲-۱-۲- راه‌های خروج
۲-۱-۳- سرسرا و فضای پذیرش
۲-۱-۴- راهرو
۲-۱-۵- پله‌ها
۲-۱-۶- سطح شیب‌دار (رمپ)
۲-۱-۷- آسانسور
۲-۱-۸- بالابر
۲-۱-۹- پله‌برقی و پیاده‌رو متحرک
۲-۱-۱۰- بازشوها
۲-۱-۱۱- میله‌های دستگرد
۲-۱-۱۲- فضاهای بهداشتی
۲-۱-۱۳- اتاق دوستدار مادر و کودک
۲-۱-۱۴- تجهیزات و مبلمان
۲-۱-۱۵- علائم و مسیریابی
۲-۱-۱۶- نورپردازی
۲-۱-۱۷- کفسازی
۲-۱-۱۸- کنترل‌های الکتریکی و مکانیکی
۲-۱-۱۹- اعلام خطر
۲-۲- ضوابط خاص تصرف‌ها
۲-۲-۱- استثنائات
۲-۲-۲- تصرف‌های تجمعی
۲-۲-۳- مراکز بهداشتی، درمانی و آسایشگاهی
۲-۲-۴- رستوران و چایخانه
۲-۲-۵- هتل‌ها
۲-۲-۶- مراکز تجاری
۲-۲-۷- کتابخانه
۲-۲-۸- اماکن ورزشی
۲-۲-۹- مراکز مذهبی و مساجد
۲-۲-۱۰- مراکز فرهنگی
۲-۲-۱۱- پایانه‌های حمل و نقل
۲-۲-۱۲- ساختمان‌های آموزشی
۲-۲-۱۳- بوستان‌ها و زمین بازی
۲-۲-۱۴- ساختمان‌های تاریخی
۲-۲-۱۵- پناهگاه و اسکان اضطراری

فصل سوم: ضوابط طراحی و مناسب‌سازی ساختمان‌های مسکونی

۳-۱- هدف
۳-۲- شرایط عمومی
۳-۳- مسکن قابل دسترس
۳-۳-۱- ورودی
۳-۳-۲- راهرو
۳-۳-۳- راه پله
۳-۳-۴- سطح شیب‌دار
۳-۳-۵- آسانسور
۳-۳-۶- بازشوها
۳-۳-۷- میله دستگرد
۳-۳-۸- فضای بهداشتی
۳-۳-۹- کنترل‌های الکتریکی و مکانیکی
۳-۳-۱۰- پارکینگ‌ها
۳-۳-۱۱- اتاق‌ها
۳-۳-۱۲- آشپزخانه
۳-۳-۱۳- انباری

منابع و مراجع