کتاب مهندسی ایمنی و ترافیک

کتاب مهندسی ایمنی و ترافیک : 

یکی از قاتلین خاموش انسان‌ها سوانح حمل و نقلی می‌باشد. تحلیل‌های آماری مختلفی نشانگر این واقعیت هستند که حمل و نقل بیشتر از جنگ‌های جهانی و سوانح طبیعی موجب از دست رفتن جان انسان‌ها می‌گردد. اگر میانگین ۲۰۰۰۰ کشته در حوادث رانندگی در طول سال‌های اخیر را همراه با میانگین ۲۵۰ هزار زخمی در نظر گرفته شود، گویی هر سال در ایران یک زلزله بزرگ با این مقدار کشته و زخمی و یا یک جنگ کامل اتفاق می‌افتد.

اگرچه ایمنی و حمل و نقل، سیستمی فرا بخشی و بهم پیوسته است و کسانی که اجزا سیستم حمل و نقل را طراحی، مدیریت و بهره‌برداری می‌کنند، از قبیل سازندگان و مدیران راه، سازندگان خودرو، شرکت‌های حمل و نقل، سیاستمداران، مسئولین قانون گذاری و بالاخره پلیس و غیره مسئولیت اصلی سوانح رانندگی و کشته شدن انسان‌ها را بعهده دارند، ولی این مسئله توجیه کننده کمبودهای کتاب آموزشی و عملکرد دانشگاه‌ها در این زمینه نمی‌باشد.

موضوع این کتاب مهندسی ایمنی و ترافیک می‌باشد و از کتاب‌های معدودی در این زمینه در جامعه علمی کشور می‌باشد. مهندسی ایمنی ترافیک راه شامل روش‌های تحلیل و اندازه‌گیری می‌گردد که برای جلوگیری از کشته شدن و آسیب‌دیدگی کاربران راه اعمم از رانندگان، مسافرین و عابرین پیاده می‌گردد.

از ویژگی‌های ممتاز این کتاب توجه همزمان به مسئله ترافیک، ایمنی و خصوصیات کاربران راه می‌باشد که برای دوره‌های مختلف دانشگاهی در حوزه راه و ترابری و حمل و نقل تدوین و تالیف شده است.

محتوای کلی این کتاب شامل حوزه ترافیک و ایمنی می‌باشد. در زمینه ترافیک، مفاهیم اولیه، پارامترهای اصلی ترافیک، مدل‌ها و روش‌های تعیین سطح کیفیت ترافیک مورد بررسی قرار گرفته است. در زمینه ایمنی نیز مفاهیم اولیه، تحلیل تصادفات، ایمنی حاشیه راه‌ها، ایمنی ابنیه و برخی از روش‌های جدید تحلیل ترافیک مورد توجه قرار گرفته است.

عوامل موثر در ایمنی

از بین تمامی سیستم‌های ساخته دست بشر که جهت هرچه بیشتر سودمند نمودن زندگی روزانه بوجود آمده‌اند، سیستم حمل و نقل جاده‌ای بیشرین هزینه را در صدمات انسانی و مرگ به همراه داشته است. طبق  آمارهای جهانی نزدیک به ۵۰ میلیون نفر در تصادفات جاده‌ای مصدوم می‌شوند و نزدیک به ۱،۲ میلیون نفر آنها در هر سال میمیرند. صدمات جاده‌ای به تنهایی بزرگترین عامل مرگ و میر در پنج دهه ابتدایی زندگی انسان است.

متاسفانه به نظر می‌رسد بسیاری از دولت‌ها این هزینه انسانی زیاد را به عنوان امری اجتناب ناپذیر پذیرفته‌اند. یک فرض کلی و شایع آن است که تصادفات، صدمات و مرگ‌ها بوقوع پیوسته نه قابل پیش بینی‌اند و نه قابل جلوگیری .

این فرض کلی از باور مصر برمی‌خیزد که طبق آن بی دقتی، سهل انگاری و یا در زمانی خاص رفتار قابل سرزنش استفاده کنندگان از جاده علت اصلی‌اند و اینکه چون معمولا مجروحین، مقصرند کاری زیادی از دولت برنمی‌آید. هدف از این کتاب این است که اطمینان حاصل نماییم که این مشی فکری نامناسب، دیگر تفکری دائمی برای نسل‌های جدیدتر مهندسین راه نمی‌باشد. جاده‌ها، سیستم‌های مدیریت تردد و وسائل نقلیه همگی از جمله تولیدات بشر هستند.

با این وجود مشکلات مربوط به صدمات تردد جاده‌ای نیز از مشکلات ساخته بشر می‌باشد و توسط راه حل‌های ساخته بشر نیز قابل رفع می‌باشد. راه‌ها می‌توانند، به معنای واقعی کلمه، به اندازه‌ای ایمن باشند که ما آماده به ساخت آنها باشیم. اما این میسر نمی‌گردد مگر آنکه عوامل موثر بر مهندسی ایمنی و ترافیک شناخته گردد.

فهرست مطالب کتاب مهندسی ایمنی و ترافیک

فصل اول: عوامل موثر در ایمنی

۱-عوامل موثر در ایمنی

۱-۱- عوامل انسانی

۱-۲- عامل وسیله نقلیه

۱-۳- عوامل راه

فصل دوم: مبانی ترافیک 

۲-۱- پارامترهای جریان ترافیک

۲-۲- سرعت

۲-۲-۱- سرعت لحظه‌ای

۲-۲-۲-سرعت حرکت

۲-۲-۳-سرعت سفر

۲-۲-۴-سرعت متوسط زمانی و سرعت متوسط مکانی

۲-۳- جریان

۲-۳-۱- تغییرات حجم

۲-۳-۲- انواع اندازه گیریهای حجم

۲-۴-تراکم

۲-۵- سایر پارامترهای جریان ترافیک

۲-۵-۱- سرفاصله زمانی

۲-۵-۲- سرفاصله مکانی

۲-۵-۳- زمان سفر

۲-۶- نمودار زمان – مکان

۲-۶-۱- وسیله نقلیه منفرد

۲-۶-۲- چند وسیله نقلیه

۲-۷- روابط پایه‌ای جریان ترافیک

۲-۷-۱-سرعت متوسط زمانی (V_t)

۲-۷-۲-متوسط سرعت مکانی ( )

۲-۷-۳- تشریح سرعت‌های متوسط

۲-۷-۴- رابطه پایه‌ای جریان ترافیک

۲-۷-۵- رابطه میان سرعت متوسط مکانی و سرعت متوسط زمانی

۲-۸-نمودارهای پایه‌ای جریان ترافیک

۲-۸-۱-نمودار تراکم-جریان

۲-۸-۲-نمودار تراکم-سرعت

۲-۸-۳-رابطه جریان-سرعت

۲-۸-۴-نمودارهای ترکی

فصل سوم: مدل‌های جریان ترافیک 

۳-۱-کلیات

۳-۲- مدل جریان ماکروسکوپی گرینشیلدز

۳-۳- کالیبراسیون مدل گرینشیلدز

۳-۴- سایر مدل‌های جریان ماکروسکوپیک

فصل چهارم: تصادف 

۴-۱- طبقه‌بندی تصادفات

۴-۲- عوامل موثر بر تصادفات

۴-۲-۱- تقسیم‌بندی عوامل موثر بر تصادفات

۴-۲-۲- ویژگی و پارامترهای جاده و تأثیر در تصادفات جادهای

۴-۲-۲-۱- هندسه راه

۴-۲-۲-۲- تأثیر تقاطع‌ها بر تصادفات

۴-۲-۳- آب و هوا

۴-۳- قطعه تصادف خیز

۴-۳-۱- بررسی شاخص‌های مربوط به شناسایی نقاط تصادف خیز

۴-۳-۱-۱- روش نرخ تصادف

۴-۳-۱-۲روش تعداد – نرخ

۴-۳-۱-۳- روش تصادفات همنوع (همسان)

۴-۳-۱-۴- روش الگوی فازی

۴-۳-۲- معیارهای قطعه‌بندی راه و تعریف قطعه تصادف خیز

۴-۴- انواع روشهای قطعهبندی راهها

۴-۴-۱- قطعه‌بندی در اتریش

۴-۴-۲- قطعه‌بندی در سوییس

۴-۴-۳- قطعه‌بندی در پرتغال

۴-۴-۴- قطعه‌بندی در انگلیس

۴-۴-۵- قطعه‌بندی در نروژ

۴-۴-۶- قطعه‌بندی در آلمان

۴-۴-۷- قطعه‌بندی در ایران

۴-۴-۸- روش قطعه‌بندی پویا

فصل پنجم: آمار و احتمالات 

۵-۱-مقدمه

۵-۲- مروری بر توابع آمار و احتمال

۵-۲-۱- توابع پیوسته و گسسته

۵-۲-۲- وقایع تصادفی و توزیع‌هایی كه آنها را تشریح میكنند

۵-۲-۳- سازماندهی اطلاعات

۵-۲-۴- برآورد كننده‌های معمول آماری

 ۵-۳- توزیع نرمال و كاربردهای آن

۵-۳-۲- ویژگی‌های مهم تابع توزیع نرمال

۵-۴- حدود اطمینان

۵-۵- محاسبات تعداد نمونه

۵-۶- جمع كردن متغیرهای تصادفی

یك مسئله نمونه: جمع كردن زمانهای سفر

۵-۷- قضیه محدودیت مركزی

فصل ششم: ایمنی حاشیه راه 

۶-۱- انواع موانع ثابت و خطر آفرین در حاشیه راه‌ها

۶-۱-۱- موانع خطر آفرین در حاشیه راه

۶-۲- علل خروج وسیله نقلیه از راه

۶-۳- ناحیه عاری از مانع و ناحیه بازیابی

۶-۴- اقدامات مربوط به ایمن‌سازی حاشیه راه

۶-۵- حفاظها

۶-۵-۱- انواع حفاظ‌ها

۶-۵-۲- راهنمای انتخاب نوع حفاظ

فصل هفتم: ایمنی در تونل 

۷-۱- روشنایی تونل‌ها

۷-۱-۱- انواع سیستم‌های روشنایی

۷-۱-۳- منابع روشنایی در تونل

۷-۱-۳-۱- مشخصات چراغ‌های مورد استفاده در تونل

۷-۱-۳-۲- انتخاب نوع لامپ مناسب

۷-۱-۳-۳- انتخاب نوع چراغ

۷-۲- تهویه

۷-۲-۱- انواع سیستم‌های تهویه در تونل راه

۷-۲-۱-۱- تهویه طبیعی

۷-۲-۱-۲-تهویه مصنوعی

۷-۲-۲- بررسی و مقایسه سیستم‌های تهویه

۷-۲-۳- سیستم‌های کنترل و ایمنی در طول تونل

۷-۳- آتش سوزی در تونل

۷-۳-۱- روشنایی اضطراری داخل تونل

۷-۳-۲- سیستم‌های ارتباطی و هشدار دهنده

۷-۳-۳- زهکشی جهت خروج مایعات آتش زا

۷-۳-۴-عملکرد سیستم‌های تهویه در هنگام آتش سوزی

فصل هشتم: ایمنی در پل‌ها 

۸-۱- مقدمه

۸-۲- پل‌های باریک

۸-۳- تمهیدات ایمنی در محدودۀ پل‌های بدون شانه

۸-۴- شاخص ایمنی پل

۸-۵- نرده پل

۸-۵-۱- الزامات عملكردی

۸-۵-۲- معیارهای انتخاب سیستم نرده پل

فصل نهم: داده کاوی 

۹-۱- داده‌کاوی

۹-۲- داده کاوی درحمل و نقل عمومی

۹-۳- داده کاوی در پیش‌بینی ترافیک

۹-۴- داده کاوی در انتخاب مد سفر

۹-۵- داده کاوی در مدیریت ترافیک

۹-۶- داده کاوی تحلیل تصادف

۹-۶-۱- تحلیل شدت تصادفات با استفاده از درخت تصمیم (روش کارت-CART)

۹-۶-۲- تحلیل شدت تصادفات با استفاده از ماشین‌های بردار پشتیبان

۹-۶-۳- تحلیل شدت تصادفات با استفاده از شبکه عصبی

۹-۷- سایر موضوعات حمل و نقلی

فصل دهم: کیفیت ترافیکی و گنجایش راه‌ها 

۱۰-۱- کیفیت ترافیک (LOS)

۱۰-۲- تعیین سطح کیفیت ترافیک در آزادراه‏‌ها

فصل یازدهم: اصول طراحی چراغ‌های ترافیکی 

۱۱-۱- مقدمه

۱۱-۲- تعاریف

۱۱-۳- انواع چراغ‌های راهنمایی

۱۱-۴- طرح فاز

۱۱-۴-۱- چراغ‌های دو فازه

۱۱-۴-۲- چراغ‌های چهار فازه

۱۱-۵- زمان چرخه

۱۱-۶- زمان سبز موثر

۱۱-۷- ظرفیت خط

۱۱-۸- خط بحرانی

۱۱-۹-تعیین طول چرخ

 فصل دوازدهم: فرهنگ ترافیک و ایمنی  

۱۲-۱- تعریف فرهنگ

۱۲-۲- تعریف فرهنگ ترافیک

۱۲-۳- رفتار عابران پیاده

۱۲-۴- رفتار رانندگان

۱۲-۵- رفتار سرنشینان

۱۲-۶- ضرورت آموزش همگانی

۱۲-۷- روش‌های آموزش فرهنگ ترافیک

۱۲-۸- آموزش فرهنگ ترافیک با توجه به عامل زمان

۱۲-۹- ویژگی‌های آموزش فرهنگ ترافیک: (۵P)

۱۲-۱۰- نهادهای تاثیرگذار در آموزش فرهنگ ترافیك

۱۲-۱۱- فرایند آموزش و شكل‌گیری رفتارهای ترافیکی

۱۲-۱۱-۱- ویژگی‌های شناختی كودكان

۱۲-۱۱-۲- قضاوت‌های اخلاقی

۱۲-۱۱-۳- یادگیری مشاهده‌ای

۱۲-۱۱-۴- فرایند اجتماعی شدن

۱۲-۱۱-۵- تغییر نگرش

منابع و مآخذ کتاب مهندسی ایمنی و ترافیک